Ferðalög

Ein árangursríkasta leiðin til að koma í veg fyrir sýkingar er handþvottur. Hendurnar eru allan daginn í snertingu við hluti sem geta borið smit og þó flestar örverur valdi ekki sjúkdómum leynast inn á milli örverur og sníkjudýr sem valda sýkingum.

• Gott að vera með lítinn sprittbrúsa eða sótthreinsiklúta meðferðis sem hægt er að grípa til ef aðgengi að sápu og vatni er takmarkað.
• Góð regla er að þvo hendur eða spritta áður en borðað er.

Ávallt skal ganga úr skugga um hvort óhætt sé að drekka kranavatn í því landi sem dvalið er. Algengt er að kranavatn sé ekki neysluhæft. Getur þar verið um að ræða mengun vegna efna, einfrumunga, baktería og veira.

Á ferðum úti í náttúrunni þarf að kanna hvort óhætt sé að drekka vatn úr ám og lækjum. Á svæðum þar sem vatn er sýnilega óhreint eða hætta er á efnamengun ætti að bera með sér allt drykkjarvatn sé þess nokkur kostur.

• Drekka öruggt drykkjarvatn úr flöskum
• Ekki ætti að borða ís eða nota ísmola

Dæmi um smitsjúkdóma sem geta borist með megnuðu vatni er: Kólera, Lifrarbólga A, nóróveira, taugaveiki og mænusótt.

Hætta á matarsýkingum er meiri í löndum utan Norðurlandanna, Vestur og Suður Evrópu, Kanada, Bandaríkjanna, Ástralíu og Japan. Í þessum löndum er í lagi að neyta alls almenns matar ef viðhaft er sama hreinlæti við meðferð matvæla og almennt ætti að gera hér á landi.

Í löndum Austur Evrópu, Asíu, Suður-Ameríku og Afríku ætti ekki að borða hrátt grænmeti eða ávexti með hýðinu.

Gott að hafa eftirfarandi í  huga á ferðalögum erlendis:

• Öruggast er að afhýða sjálfur ávexti og grænmeti
• Almennt ætti ekki að borða hráan mat eða endurhitaðan
• Öruggastur er nýsoðinn matur
• Forðast að nota klaka í drykki
• Forðast að borða ís sem tekinn er upp með kúluskeið sem liggur í vatni

Sýrustig í maganum er að jafnaði lágt til þess að magasýrurnar drepi sýkla sem berast ofan í maga. Lyf sem hafa áhrif á sýrustig í maga hafa þar með áhrif á getu magainnihaldsins til að koma í veg fyrir sýkingar. Þessi lyf auka því  líkurnar á matarbornum sýkingum. Ráðlegt er að sleppa þeim eða draga úr notkun þeirra ef ferðast er til landa þar sem hætta er á matarsýkingum.  Þetta eru lyf sem notuð eru til að vinna bug á brjóstsviða.

Dæmi um smitsjúkdóma sem geta borist með sýktum mat: Lifrarbólga A, nóróveira, salmonella, taugaveiki og mænusótt.

Stungur og bit skordýra geta verið óskemmtileg og valdið óþægindum og í sumum tilvikum alvarlegum sjúkdómum. Því er gott að þekkja helstu leiðir til að koma í veg fyrir að verða bitinn eða stunginn. Skordýr sem bíta og stinga eru meðal annars geitungar, býflugur, mý, moskítóflugur, lúsmý, flær og skógarmítill.

Á ferðalagi í löndum þar sem hundaæði er landlægt gæti verið ráðlagt að fara í bólusetningu. Ef ekkert rof er á húð eftir bit er engin smithætta. 

• Kynna sér viðbrögð við dýr- og mannsbiti 
• Halda fjarlægð við og klappa ekki ókunnugum dýrum
• Reyni dýr að hrifsa eitthvað, til dæmis vatnsflösku, er betra að sleppa takinu því dýrið gæti klórað eða bitið
• Ef börn eru með í för þarf að kenna þeim að segja frá ef þau eru bitin eða klóruð af dýri

Ef möguleiki er á samförum við nýjan aðila skal hafa smokka meðferðis. Ekki hafa samfarir við nýtt fólk nema smokkur sé notaður.

Ráðlagt er að nefna að smokkur skal vera notaður áður en kynfærin snertast. Það þarf bara eina snertingu til að smitast af kynsjúkdómi. Ef notuð eru hjálpartæki þarf að gæta þess að þau séu hrein. Lesa um örugga notkun þeirra.

Ráðlagt er að hugsa um það fyrirfram hvenær skal ræða um smokkanotkunina. Það er ágætt að ákveða einhverja línu sem þú ferð ekki yfir nema ræða notkun á smokki. Gæti til dæmis verið: Ég ræði smokkinn áður en ég fer úr fötum eða áður en rennilásinn á buxunum fer niður.

Til þess að undirbúa þig fyrir samtal um smokkanotkun er hægt að lesa um smokkinn.

Almennt má segja að ef ferðast er til Norðurlandanna, Vestur og Suður Evrópu, Kanada, Bandaríkjanna og Japan þurfi ekki að hafa miklar áhyggjur af alvarlegum sjúkdómum. Rétt er þó að ganga úr skugga um hvort grunnbólusetningar eru gildar. Mælt er með því að fá örvunarskammt gegn barnaveiki, stífkrampa, kíghósta og lömunarveiki á 10 ára fresti.

• Sé ætlunin að fara á vit náttúrunnar gæti þurft að huga að öðrum bólusetningum.
• Ef ætlunin er að ferðast til landa utan þessara svæða sem talin eru upp hér að ofan er ráðlegt að huga að því hvort ástæða er til bólusetninga fyrir ferðalagið.
• Á vef Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar er að finna ítarlegar upplýsingum um útbreiðslu þeirra sjúkdóma sem unnt er að bólusetja gegn.
• Á netspjallinu hér á síðunni er hægt að sækja um ráðgjöf vegna ferðalaga. Ráðgjöfin byggir á fyrri bólusetningum viðkomandi ásamt upplýsingum um ferðalagið. 

Oft er nauðsynlegt að hafa lyf meðferðis á ferðalögum. Það á bæði við um lyf sem tekin eru reglulega og önnur sem gott getur verið að geta gripið til. Hér finnur þú hugmyndir að ferðaapóteki. Huga þarf að því þegar ferðast er með lyf hvaða reglur gilda um lyf á landamærum. Góðir punktar varðandi lyf og ferðalög.

Þegar ferðast er með börn hvort sem er innanlands eða utan, getur góður undirbúningur auðveldað ferðalagið og dregið úr líkum á veikindum og óhöppum.  

Börn eru viðkvæmari en fullorðnir fyrir breytingum í umhverfi, veðurfari og næringu.

Tímanlega fyrir ferðalagið er gott að huga að eftirfarandi:

• Er þörf á bólusetningum?
• Moskítóvarnir – moskítóflugur geta borið mér sér fjölda alvarlegra sjúkdóma. Þeir eru útbreiddir í sumum löndum og rétt að velta því vandlega fyrir sér hvort rétt er að fara með ungt barn til landa þar sem alvarlegir moskítóbornir sjúkdómar eru landlægir.
• Undirbúa barnið og kenna því umgangast óþekkt dýr. Meginreglan er að horfa, ekki klappa og ekki gefa dýrum að borða. Börn eru forvitin og óhrædd við að nálgast dýr.
• Hundaæði dreifist með munnvatni sýktra dýra, sérstaklega hunda, katta, apa og leðurblaka. Sjúkdómurinn smitast við bit, klór eða þegar dýr sleikir húð barns sem getur verið með sár eða skurði.
• Því yngri sem börn eru þeim mun meiri hætta á vökvatapi vegna hita því er gott að þekkja vel merki ofþornunar.
• Börn eru líklegri en fullorðnir til að vera fyrir matarsýkingum. Þau eru forvitin og snerta hluti og stinga hlutum upp í sig með fingrunum. Reglulegur handþvottur og notkun handspritts hjá börnum dregur úr líkum á sýkingum.  
• Ef hreinlæti er ekki tryggt við meðhöndlun matvæla ætti eingöngu að gefa börnum soðinn mat.
• Ef reglur á áfangastaðnum leyfa getur verið gott að taka með sér þann mat sem ungt barn er vant að borða.
• Börnum er hætt við að fá hægðatregðu á ferðalögum og gott að huga að því að mataræðið auki ekki á hana.
• Vera undirbúin fyrir sólina. Börnin og sólin.

Öryggi og slysavarnir eru mikilvægur þáttur á ferðalögum með börn. Það er á ábyrgð fullorðinna að tryggja öryggi barna og gera ráðstafanir með tilliti til aldurs og þroska þeirra.  

• Missa barn aldrei úr augsýn – þau eru fljót að hverfa.
• Gæta að öryggisbúnaði í farartækjum. Panta þarf bílstóla með góðum fyrirvara.
• Þegar komið er á nýjan gististað þarf að skoða aðstöðu og sjá hvar hættur leynast fyrir barn. Aldur barns skiptir hér miklu máli. Ung börn eru óvitar en líka mjög forvitin. Þau príla, klifra og skríða til að fullnægja forvitni sinni og hreyfiþörf.  Mörg slys tengjast svölum, handriðum, sundlaugum og í ýmis konar virkni sem fólk er að prófa við ókunnar aðstæður eins og hjólreiðar, siglingar og alls kyns stökk eða ferðir í skemmtigarða.
• Er ferðatrygging góð hugmynd?