Kólera

Kólera (e. Cholera) er sýking af völdum Vibrio Choler bakteríu. Bakterían berst með menguðu vatni og matvælum í smáþarmana og veldur miklum vatnskenndum niðurgangi. Eiturefnin sem bakterían gefur frá sér hefur slæm áhrif á slímhúð þarma. 

Einkenni

• Niðurgangur

Einkenni koma fram 12 klukkustundum til 5 dögum eftir að sýking hefur borist í fólk. Um 90% þeirra sem fá bakteríuna í sig hafa lítil eða væg einkenni og lagast án meðferðar. 

• Illalyktandi, vatnskenndur niðurgangur kemur hjá innan við 10% þeirra sem veikjast en fæstir fá svæsin einkenni.

Svæsinn niðurgangur getur leitt til ofþornununar. Helstu einkenni þurrks eru:

• Hraður hjartsláttur
• Aukin þorstatilfinning
• Þurr húð
• Uppköst
• Stundum ruglástand

Vökvatap getur leitt til losts og dauða á örfáum klukkustundum fái fólk ekki viðeigandi meðferð. 

Smitleiðir

• Mengað drykkjarvatn
• Neysla á sjávarfangi úr menguðu vatni - einkum skelfisk
• Neysla á matvöru sem sýkt fólk hefur meðhöndlað
• Einstaka smit getur orðið á milli manna. Bakteríurnar eru til staðar í hægðum smitaðra í 1-10 daga eftir sýkingu án meðferðar og geta borist aftur út í umhverfið og hugsanlega smitað annað fólk.

Kóleru sýkingar eru afar sjaldséðar á vesturlöndum en sjúkdómurinn er landlægur í þróunarlöndunum þar sem hreinlæti er ábótavant og vandamál er með vatnsveitur eða skólpkerfi. Faraldrar geysa stundum eftir náttúruhamfarir eins og eldgos og jarðskjálfta, þegar vatns- og skolplagnir fara í sundur. Flestir kóleru faraldrar verða í:

• Afríku
• Asíu, sérstaklega á Indlandi
• Suður og Mið-Ameríku 

Greining

Kólera er greind með blóð- og saursýni.

Meðferð

• Vökvagjöf
• Sýklalyfjagjöf

Mikilvægt er að hefja meðferð um leið og svæsinna einkenna verður vart til að koma í veg fyrir ofþornun. Dánartíðni er há meðal þeirra sem ekki fá meðferð við slæmum einkennum kóleru.  

Forvarnir

• Bursta tennurnar með drykkjarvatni úr flösku eða soðnu vatni
• Drekka vatn úr flöskum með öruggu innsigli eða soðið vatn
• Hreinlæti getur komið í veg fyrir smit á ferðalögum á svæðum þar sem kólera geysar
• Reglulegur handþvottur með hreinu vatni og sápu, einkum eftir salernisferðir, fyrir matseld og áður en matar er neytt.
• Bólusetning í undantekningartilvikum

Forðast:

• Neyslu á ósoðnu og hráum ávöxtum og grænmeti þ.m.t. salati sem ekki hefur verið þvegið með hreinu vatni.
• Að borða skelfisk og sjávarfang úr mögulega menguðu vatni eða sjó
• Sleppa ís og ísmolum  

Hvenær skal leita aðstoðar?

Leitaðu á heilsugæslu eða bráðamóttöku ef mikill vatnskenndur niðurgangur er til staðar eftir ferðalag á svæði þar sem kólera er landlæg.

Hvað get ég gert?

• Drekka vel af vökva sem inniheldur sölt
• Passa upp á hreinlæti