Eyrnabólga er sýking í miðeyra, sem staðsett er bakvið hljóðhimnuna. Sýkingin er af völdum veira eða baktería sem komast inn í miðeyrað frá nefopi í gegnum kokhlust.
Algengt er að börn fái eyrnabólgu og þá í tengslum við kvef. Kokhlustin liggur milli miðeyrans og nefkoksins. Hún heldur réttum þrýstingi í miðeyranu og um hana fer vökvi sem myndast í miðeyranu niður í kok. Vegna kvefs eða ofnæmis getur kokhlustin stíflast og miðeyrað fyllst af vökva sem myndar kjöraðstæður fyrir veirur og bakteríur að dafna. Við það myndast þrýstingur á hljóðhimnuna sem veldur sársauka.
Eyrnabólga er ekki smitandi. Kvef smitast hins vegar auðveldlega á milli fólks og það eykur líkur á eyrnabólgu. Til þess að minnka líkur á smiti er mikilvægt að huga vel að persónulegum smitvörnum eins og handþvotti.
Einkenni
Dæmigerð einkenni:
- Verkur og þrýstingur í eyra
- Pirringur, tog/nudd í eyra og óværð hjá ungum börnum
Einnig geta fylgt:
- Hiti yfir 38°C
- Minnkuð heyrn
- Minnkuð matarlyst
- Uppköst eða niðurgangur
- Útferð úr eyra sem getur verið merki um að hljóðhimnan hafi sprungið, grær fljótt en svimi eða ógleði geta fylgt því ásamt suði í eyra
- Jafnvægisleysi
Hvað get ég gert?
Eyrnabólga gengur oftast yfir af sjálfu sér á 2-5 dögum og því er ekki þörf á sýklalyfjagjöf nema hjá börnum yngri en 1 árs og þeim sem hafa mjög slæm einkenni.
- Verkjalyf á 4-6 tíma fresti. Börnum er hægt að gefa paracetamól. Athuga að skammtastærð miðast við líkamsþyngd barnsins (10-15 mg paracetamol á hvert kg líkamsþyngdar).
- Volgur þvottapoki við eyra getur linað sársauka
- Hækka undir höfðalagi í rúmi, t.d. setja nokkur samanbrotin handklæði undir dýnuna
- Bað eða sturta getur bætt líðan
- Saltvatn/nefsprey getur létt á þrýstingi
- Drekka vatn reglulega yfir daginn
- Hreinsa útferð ef kemur úr eyra
- Halda barni heima þar til það er orðið hitalaust og líður vel
Hvenær skal leita aðstoðar?
Leitaðu til heilsugæslunnar ef:
- Einkenni eru ekki batnandi eftir þrjá daga
- Barn er yngra en 1 árs eða eldra en 12 ára
- Barn er mikið veikt með háan hita og mikla verki
- Ef barnið er með einkenni í báðum eyrum
- Vökvi lekur úr eyra
- Bólga er í kringum eyrað
- Barn er að fá tíðar eyrnabólgur
Við skoðun í eyra greinir læknir á milli hvort að um sé að ræða bráða eyrnabólgu eða eyrnabólgu með vökva í miðeyra. Bráða eyrnabólgu þarf stundum meðhöndlað með sýklalyfjum en eyrnabólga með vökva í miðeyra sjaldnast.
Vökvi getur oft verið til staðar í eyra eftir að sýking hefur læknast. Því er mikilvægt að fylgjast með heyrn yngri barna sem fá tíðar eyrnabólgur vegna hættu á hægum málþroska. Við endurteknar eyrnabólgur eða langvinnan vökva í miðeyra getur verið þörf á ástungu eða rörum í eyra og þá gefur heimilislæknir tilvísun til háls, nef og eyrnalæknis til mats.
Finna næstu heilsugæslu hér.
Áhættuhópar
Börn eru í meiri hættu á að fá eyrnabólgu því kokhlustin hjá þeim er styttri og láréttari en hjá fullorðnum og því er greiðari leið fyrir veirur og bakteríur að komast í miðeyrað.
Eftirfarandi eykur líkur á miðeyrnabólgu:
- Kvef
- Bólga í skútum eins og kinnholubólga
- Stórir nefkirtlar
- Meðfætt skarð í góm
- Veiklað ónæmiskerfi
Forvarnir
- Reykja ekki á heimili þar sem barn er því reykingar auka líkur á eyrnabólgu
- Bólusetning gegn pneumókokkum sem gefin er við 3ja, 5, og 12 mánaða aldur dregur m.a. úr eyrnabólgu hjá börnum
- Huga vel að persónulegum smitvörnum eins og handþvotti til að minnka líkur á kvefsýkingum.