COVID-19

COVID-19 (e. COVID-19) er kórónuveirusjúkdómur sem SARS-CoV-2 veiran veldur. Í desember 2019 var greint frá nýju afbrigði þessa stofns sem hafði aldrei áður greinst í mönnum. 

COVID-19 sjúkdómurinn veldur oft vægum einkennum sem minna helst á kvef eða  inflúensu. Í sumum tilfellum verður fólk þó alvarlega veikt og þarf innlögn á sjúkrahús. Eldra fólk og þau sem hafa langvinna sjúkdóma einkum hjarta- og lungnasjúkdóma eða sykursýki eru í meiri hættu á að fá alvarleg einkenni. 

Algeng einkenni: 

• Hálsbólga
• Hósti 
• Kuldahrollur
• Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
• Óþægindi frá meltingarvegi
• Uppköst
• Niðurgangur - hjá börnum - hjá fullorðnum 
• Kvef, nefrennsli eða stíflað nef
• Bein- og vöðvaverki
• Þreyta og slappleiki
• Bragð- og lyktarskyn breytist eða hverfur
• Erfiðleikar við öndun
• Mæði
• Höfuðverkur

Meðgöngutími sjúkdómsins er 2-14 dagar. Oftast koma einkenni fram á 4-8 degi en fólk getur verið smitandi í allt að tvær vikur. Bæði þau sem fá einkenni og þau sem eru alveg einkennalaus geta smitað aðra. 

COVID-19 berst á milli manna með úðasmiti. Snertismit er einnig hugsanleg smitleið.

• Úðasmit
  Þegar smitaður einstaklingur hnerrar eða hóstar dreifast veirur með úðanum út í andrúmsloftið. Fólk sem eru í sama rými eða koma í það einhverjum tíma síðar eru í hættu á að smitast, sérstaklega ef rýmið er lokað og engin loftskipti eiga sér stað. Mörg smit verða í heimahúsum og á vinnustöðum þar sem engin loftræsting er eða gluggar ekki hafðir opnir til að auka loftskipti. 
• Snertismiti/dropasmit
  Þegar hendur mengast af dropum í umhverfinu eftir að hafa snert sýkt svæði. Sameiginlegir snertifletir s.s. hurðarhúnar, skjáir og innkaupakerrur geta borið smit sem berst á hendur. Fólk ber svo hendur upp að andliti sínu, í augu, nef eða munn og fær þannig veiruna í sig.

Hægt er að greina sjúkdóminn með veiruprófi. Þá er framkvæmd sýnataka frá nefi eða hálsi.

Hægt er að fá syndipróf í apótekum til að greina sjúkdóminn sjálfur.

Flestir ná sér af veikindunum á nokkrum dögum eða vikum en veikindin geta einnig orðið alvarlegri og tekið lengir tíma. Hægt er að bæta líðan með því að takast á við þau einkenni sem til staðar eru með því að: 

• Drekka vel - umfjöllun um ofþornun
• Hvíld
• Nota hóstasaft eða hunang út í heitan drykk eða teskeið af hungi við hósta
• Taka hitalækkandi lyf eins og t.d. Parasetamol
• Liggja á hliðum eða á sitja uppi ef hósti er mikill. Forðast skal að liggja út af á baki
• Slímlosandi freyðitöflur sem fást í lyfjaverslunum geta hjálpað
• Gott er að setjast upp á um það bil klukkutíma fresti og gera nokkrar öndunaræfingar. Anda djúpt ofan í maga í gegnum nefið og út um munninn

Leita til heilsugæslu ef:

• Einkenni eru slæm eða langvarandi 
• Einkenni fara versnandi
• Hiti er yfir 39°C í meira en 5 daga
• Ef hiti lækkar ekki við hitalækkandi eins og parasetamól
• Áhyggjur eru af einkennum

Leita til bráðamóttöku ef: 

• Grunur er um ofþornun
• Barn undir 3ja mánaða er með hita yfir 38°C
• Skyndilegur brjóstverkur
• Erfiðleikar með öndun
• Blóð kemur með hóstanum
• Mikil versnun einkenna verður

Finna næstu heilsugæslu