Svefnvandi barna eru nokkuð algengur, og hrjá allt að 20% barna á fyrstu árunum. Svefnvandi barna hefur áhrif á svefn foreldranna og þar með hæfni þeirra til að takast á við verkefni og skyldur daglegs lífs og þá jafnframt svefnvanda barnsins.

Einkenni

Algengustu einkenni svefnvanda hjá börnum:

• Barn vaknar oft upp á nóttunni og nær ekki að sofna sjálft aftur. 
• Barn á erfitt með að sofna á kvöldin, lengi að sofna eða þarf aðstoð. Börn sem geta farið að sofa sjálf að kvöldi, vekja síður foreldra sína ef þau vakna að nóttu.
• Vandamál tengd daglúrum, s.s. stuttir og óreglulegir og of nálægt nætursvefninum.

Eldri börn geta haft önnur einkenni svefnvandamála. Algeng einkenni eftir 2-5 ára eru slæmir draumar eða martraðir og að geta ekki sofnað að kvöldi.  Önnur einkenni eldri barna eru t.d. að ganga í svefni, pissa undir í svefni eða gnísta tönnum.

Hér getur þú lesið þér til um svefn og uppeldi.

Helstu ástæður svefnvanda barna

Flokka má hugsanlegar orsakir með eftirfarandi hætti:

• Líkamleg veikindi hjá barninu, t.d. eyrnabólga, vélindabakflæði, astmi o.fl. Þá ruglast svefnmynstur hjá barninu og lagast ekki aftur þrátt fyrir að veikindin gangi yfir. 
• Þroskatengdir þættir hjá barninu geta verið:
  • 3-4 mánaða - lærir einfalda afleiðingu af eigin athöfnum eins og gráti.
  • 6-7 mánaða - prófar sig áfram með hvort það geti ráðið.
  • 9-10 mánaða - lærir að standa upp. Einnig getur borið á aðskilnaðarkvíða.
  • 12-14 mánaða - lærir að ganga.
• Lundarfar eða skapgerð barnsins. Ef barn er auðtruflað, hefur litla aðlögunarhæfni eða mikla hreyfivirkni.
• Umhverfisþættir eða breytingar í lífi barns, s.s. erfið lífssreynsla, skilnaður foreldra, flutningar, nýtt systkini, húsnæðisaðstæður.
• Þættir tengdir foreldrum, s.s. veikindi foreldra eða óöryggi og ruglingur í umönnun barns.

Hvað get ég gert?

• Byrja á að útiloka önnur veikindi barnsins.
• Skoða svefnvenjur og svefntíma barns.
• Kenna barni að sofna sjálft. Draga þarf úr umönnun eða aðstoð við barnið á nóttunni og halda örvun í lágmarki. Mælt er með því að horfa ekki í augun á barninu og ekki spjalla við það.
• Mikilvægt er að hafa fastar venjur fyrir svefn og reglu á svefntíma. Ákveðnar athafnir eru viðhafðar á hverju kvöldi, alltaf í sömu röð og á sama hátt áður en barnið fer að sofa. Þetta veitir börnum öryggi og ró.
• Stundum getur þurft að breyta venjum í tengslum við svefninn til að brjóta upp óæskilegan vana hjá barni, svo sem hver svæfir barnið, hvar það sofnar og hver sinnir því á nóttunni.
• Það er mikilvægt að foreldrar séu samtaka, undirbúi sig og velji hentugan tíma til að takast á við svefnvanda barns.

Tvær aðferðir sem eru mest notaðar við svefnvanda:

• Draga sig rólega í hlé
  Dregið er rólega úr þjónustu við barnið þangað til það lærir að sofna sjálft. Foreldrar eru inni hjá barni þegar það sofnar, en takmörk eru sett á hvaða þjónustu þeir veita barninu. Með þessari aðferð veita þeir barninu nærveru en draga sig rólega í hlé dag frá degi.
• Reglulegt innlit 
  Barn er lagt til svefns í rúmið sitt og foreldrar fara strax út úr herberginu. Farið er inn til barnsins með ákveðnu millibili og stoppað stutt í hvert sinn. Tímabilið milli innlita er smám saman lengt. Ekki er mælt með þessari aðferð fyrir börn yngri en 18 mánaða þar sem hún þykir ströng.

Hafa í huga

Hvert barn er einstakt. Því þarf að læra inná skapgerð barnsins og hvernig það aðlagast þroskaverkefnum sínum á hverjum tíma. Hvað hentar einu barni hentar ekki öðru o.s.frv.