Gáttatif (e. atrila fibrillation) er truflun á rafleiðni hjartans. Rafboð hjartans byrja þá ekki á réttum stað í hægri gátt hjartans (sínushnút) heldur berast mörg rafboð frá mismunandi stöðum í gáttinni en ekki ná öll til slegla hjartans (AV-hnúðs) til að framkalla samdrátt. Við þetta ástand slær hjartað í óreglulegum takti og oft mun hraðar en venjulega.
Eðilegur hjartsláttur í hvíld er 60-100 slög á mínútu. Eðlilegt er að hjartsláttur sé hraðari við áreynslu en þá á hann samt sem áður að haldast reglulegur og telst því ekki til hjartsláttaróreglu.
Einkenni
Gáttatif getur verið einkennalaust, sérstaklega hjá eldra fólki. Algengustu einkennin eru:
- Brjóstverkur
- Hjartsláttaróþægindi
- Hraður óreglulegur hjartsláttur
- Mæði
- Svimi eða yfirlið
- Ógleði
- Þreyta og úthaldsleysi
Algengi
Gáttatif getur komið fram hjá fólki á öllum aldri en er þó algengara hjá:
- Fólki með sögu um aðra hjartakvilla eða sjúkdóma
- Eldri einstaklingum
- Karlar greinast oftar með gáttatif en konur
Áhættuþættir
Ákveðnir þættir geta aukið líkur á að fólk fái gáttatif:
- Aldur yfir 60 ára
- Áfengis og vímuefnaneysla
- Reykingar
- Tíð aukaslög
- Ofþyngd
- Óhófleg koffín neysla
- Streita
- Ættarsaga
Í sumum tilvikum tengja einstaklingar ákveðnar venjur eða aðstæður við tilkomu gáttatifs, til dæmis mikla streitu, neyslu koffíndrykkja og/eða neyslu áfengis eða vímuefna.
Orsakir
Orsök gáttatifs eru óþekktar. Algengara er að fólk með aðra kvilla fái gáttatif í kjölfarið en er þó ekki algilt. Gáttatif getur komið fram hjá fólki sem er hraust að öðru leiti.
Dæmi um hjartakvilla sem geta aukið líkur á gáttatifi:
- Háþrýstingur
- Hjartalokusjúkdómar
- Hjartavöðvasjúkdómar
- Kransæðasjúkdómar
- Meðfæddir hjartasjúkdómar
Aðrir sjúkdómar sem geta valdið gáttatifi eru:
- Alvarleg veikindi eða sýkingar
- Astmi
- Blóðtappi í lungum
- Skjaldkirtilssjúkdómar
- Kæfisvefn
- Langvinnir lungnasjúkdómar
- Sykursýki 2
Hjartað á að slá reglulega til þess að koma blóði til vefja líkamans. Ef hjartað slær of hratt og/eða óreglulega getur orðið skerðing á þessari virkni og blóðflæði til vefjanna skerðist því í kjölfarið. Hjartað skiptist í fjögur hólf; Hægri og vinstri gátt og hægri og vinstri slegil. Hjartað slær blóðinu taktfast og reglulega milli þessa hólfa í hverjum hjartslætti. Þegar er gáttatif slá gáttirnar hraðar og ekki í takt við slátt sleglanna, við það minnkar geta hjartans til þess að slá blóðinu á fullnægjandi hátt til vefjanna.
Til eru tvær gerðir af gáttatifi en þær eru:
Gáttatif í köstum er þegar hjartsláttaróreglan kemur og fer. Gáttatifið hættir þá innan klukkustunda, daga eða vikna, ýmist með eða án meðferðar. Það fer eftir tíðni, lengd og áhrifum kastanna á daglegt líf einstaklingsins hvort þörf er á meðferð og þá hvaða meðferð. Eftir því sem köstin koma oftar og standa lengur aukast líkurnar á að gáttatifið verði langvinnt.
Langvinnt gáttatif er þegar hjartsláttaróreglan hefur varað í sex mánuði eða lengur og meðferð til að koma hjartanu aftur í réttan takt hefur ekki borið árangur. Langvinnt gáttatif krefst oftast meðferðar til að draga úr hættu á fylgikvillum og myndun blóðsega.
Greining
Gáttatif er oftast greint með hjartalínuriti og viðtali við lækni. Stundum þarf þó frekari rannsóknir til að staðfesta greiningu, sérstaklega þegar um er að ræða gáttatif í köstum. Með sólarhrings síriti á hjartslætti (Holter) er hægt að fylgjast með takti hjartans yfir lengri tíma.
Einnig gæti þurft að framkvæma aðrar rannsóknir:
- Blóðprufur
- Hjartaómskoðun
- Hjartaþræðing
- Röntgenmyndataka
Meðferð
Meðferð getur bæði miðað að því að koma reglu á hjartsláttinn eða að hægja á óreglulegum takti, dæmi um meðferðarform:
- Lyfjameðferð
- Rafvending
- Brennsluaðgerð
Fylgikvillar
Ef einstaklingur er með gáttatif og er ekki á meðferð vegna þess, er aukin áhætta á blóðtappamyndun. Slíkur blóðtappi getur síðan farið af stað í blóðrásinni og ferðast upp í lungu, hjarta eða heila en slíkt ástand getur verið lífshættulegt.
Hvað get ég gert?
Viðbrögð við einkennum fara eftir því hvort notuð eru blóðþynnandi lyf eða ekki:
- Teldu hjartsláttinn daglega.
- Fylgstu með einkennum gáttatifs
- Hafa í huga mikilvægi heilbrigðra lifnaðarhátta; borða holla fæðu, stunda reglulega hreyfingu og passa upp á hvíld og svefn
- Forðast vímuefni
- Gæta hófs í neyslu áfengis
- Huga að streitu þáttum
- Taka lyf samkvæmt fyrirmælum læknis
Hvenær skal leita aðstoðar?
Leitaðu á næstu heilsugæslu ef:
- Finnur fyrir óreglulegum hjartslætti án annarra einkenna
- Mæði án öndunarerfiðleika
- Hjartsláttur er viðvarandi of lágur (undir 60 slög á mínútu) eða of hár (yfir 100 slög á mínútu) í hvíld
- Svimi eða yfirlið
- Þreyta eða þrekleysi
Leita á næstu bráðamóttöku ef:
- Andnauð
- Brjóstverkir eða þyngsli fyrir brjósti
- Mæði eða öndunarerfiðleikar
- Máttminnkun
Finna næstu heilsugæslu eða bráðamóttöku hér.