Hand-, fót- og munnsjúkdómur

Hand-, fót og munnsjúkdómur eða blöðrumunnbólga með útbrotum (e. hand, foot and mouth disease) er algengur veiru sjúkdómur hjá ungum börnum en fullorðnir geta einnig smitast.
Veikindin ganga yfirleitt yfir á 7-10 dögum.

• Hálssærindi
• Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
• Kyngingarerfiðleikar - borða og drekka minna vegna særinda í hálsi
• Meira slef hjá litlum börum
• Sár í munni
• Húðútbrot með blöðrum á höndum og fótum og/eða koki

Sjúkdómurinn byrjar yfirleitt með vægri hitahækkun, lystarleysi, almennum slappleika og særindum í hálsi.

Um 1-2 dögum eftir að hiti kemur myndast sár í munni. Sárin byrja sem rauðir dílar sem verða svo að blöðrum og svo sárum á tungu, góm og innanverðum kinnum en er þó yfirleitt helst í kokinu. Sárin geta verið sársaukafull og gera það erfitt að drekka og borða.

Húðútbrot, rauðir flekkir, oftast í lófum og á iljum. Útbrot geta einnig myndast á rasskinnum og í nárum. Útbrotin verða svo að hvítum eða gráleitum blöðrum. Stundum er vökvi í blöðrunum. Útbrotin geta verið annað hvort á húð, í munni eða bæði í munni og á húð. Yfirleitt er ekki kláði í útbrotunum.

• Hluti þeirra barna sem smitast eru einkennalaus en geta smitað frá sér
• Snertismit með beinni snertingu við vessa frá nefi, hálsi, blöðrum og með hægðum
• Smithætta er allt frá nokkrum dögum áður en einkenni koma fram, þangað til að útbrot eru horfin
• Veiran skilst út með hægðum í allt að 6 vikur eftir að einkenni eru horfin

Algengt er að sjúkdómurinn gangi í litlum faröldrum einkum á haustin. Tími frá smiti þar til einkenni koma fram er 3-8 dagar. Einstaka sinnum getur veiran valdið heilahimnubólgu. Hægt er að smitast oftar en einu sinni. 

Útbrot hand-, fót og munnsjúkdóms eru einkennandi og byggir greiningin á þeim. Erfitt getur verið að greina sjúkdóminn hjá börnum ef þau hafa ekki sígild einkenni. Einstaka sinnum er tekið veirustrok úr hálsi eða sári til að staðfesta greiningu.

• Engin sérstök meðferð er til gegn veirunni. Sjúkdómurinn er oftast vægur og í flestum tilfellum batnar hann á 7-10 dögum.
• Einkennameðferð felst í því að draga úr óþægindum sem geta fylgt sýkingunni. Það getur verið hjálplegt að nota verkjalyf eins og paracetamól og íbúprófen. Gefa lyf sem minnka sársauka vegna sára í munni, til dæmis deyfigel og sprey. 

• Forðast snertingu við útbrot og blöðrur
• Drekka vel til að koma í veg fyrir ofþornun 
• Gefa börnum mjúkan og/eða kaldan mat eins og jógúrt eða íspinna.
• Forðast heitan og kryddaðan mat og súra drykki
• Halda barni heima þar til það hefur verið hitalaust í sólarhring og útbrot minnka

Finna næstu heilsugæslu