Mýgulusótt eða gulusótt (e. Yellow fever) er veirusjúkdómur sem er landlægur víða Afríku og í Mið- og Suður Ameríku. Útbreiðsla mýgulusóttar hefur verið að breytast og er mikilvægt að skoða áhættusvæði út frá ferðatilhögun hverju sinni.
Einkenni
Fyrstu einkenna gulusóttar verður vart 3-6 dögum eftir að fólk fær veiruna í sig. Flestir fá væg flensulík einkenni án öndunarfæraeinkenna:
- Beinverkir
- Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
- Ógleði og/eða uppköst
- Höfuðverkur
- Ljósfælni
- Lystarleysi
- Slappleiki
Þessi einkenni eru oftast í 3 til 4 daga og fara þá að skána. Í um 10 til 20% tilvika versna einkenni á 4 til 7 degi.
Alvarlegri einkenni eru:
- Gula (gulur húðlitur og gul hvíta í augum)
- Blæðing frá munn- og nefholi, augum eða eyrum
- Blóðug uppköst
- Blóðugur niðurgangur
- Heilabólga
Orsök
Moskítóflugur bera veiruna í fólk með biti. Veiran er landlæg í mörgum löndum og moskítóflugur sem bera hana finnast í borgum og í dreifbýli. Þær bíta allan sólarhringinn en þó aðallega yfir daginn. Moskítóbit geta einnig valdið öðrum lífshættulegum sjúkdómum. Gulusótt smitast ekki á milli manna.
Greining
- Lýsing á nýafstöðnu ferðalagi og aðstæðum þar
- Lýsing á einkennum
- Blóðprufa til að greina sýkinguna
Meðferð
Engin lækning er til við gulusótt en fólk sem fær alvarleg einkenni getur þurft að leggjast inn á sjúkrahús og fá stuðningsmeðferð þar.
Hvað get ég gert?
Flestir sem veikjast af mýgulusótt batna á nokkrum dögum. Til að flýta bata þarf að huga að eftirfarandi.
- Hvíld
- Drekka vel til að forðast ofþornun
- Nota hitalækkandi- og verkjalyf eins og parasetamól og íbúprófen
Hvenær skal leita aðstoðar?
Leitaða til bráðamóttöku ef:
- Alvarleg einkenni koma fram, samanber hér að ofan
- Ofþornun
- Bólusetning er öruggasta vörnin gegn mýgulusótt og gildir ævilangt. Það tekur líkamann 10 daga að mynda mótefni.
- Forðast moskítóbit. Með því móti má koma í veg fyrir fjölda sjúkdóma.
- Sum ríki gera kröfu um að ferðafólk sé bólusett gegn mýgulusótt og hafi meðferðis alþjóðlegt skírteini því til staðfestingar.
- Mælt er með því að kynna sér vel reglur þeirra landa sem ferðast er til.
- Á netspjallinu hér á síðunni er hægt að sækja um ráðgjöf vegna ferðalaga. Ráðgjöfin byggir á fyrri bólusetningum viðkomandi ásamt upplýsingum um ferðalagið.
Bólusetning:
Bóluefnið inniheldur lifandi en veiklaðar veirur. Það getur valdið alvarlegum aukaverkunum í stöku tilvikum. Í sumum tilvikum þarf fólk að endurskoða ferðaplön sín ef ekki er ráðlegt að fá bólusetningu.
Ef eitthvað af þessu á við um þig þarftu að ráðfæra þig við lækni áður en þú færð bólusetningu. Læknir metur hvort áhættan af bólusetningu er meiri en hættan á að sýkjast af sjúkdómnum:
- Yngri en 9 mánaða eða eldri en 60 ára
- Hiti, 38°c eða hærri
- Ofnæmi fyrir eggjum, kjúklingapróteini, laktósa eða sorbitól
- Krabbameinslyfjameðferð eða geislameðferð á síðustu 12 mán.
- Ónæmisbæling hvort heldur er meðfædd, áunnin eða með lyfjum núna eða á síðustu 12 mánuðum.
- HIV smit
- Hóstakirtill hefur verið fjarlægður af einhverjum ástæðum. Farið í opna brjóstholsaðgerð?
- Barnshafandi eða möguleiki á þungun á næstu 4 vikum
- Með barn á brjósti
Bólusetning gegn gulusótt veitir ævilanga vörn og því ekki þörf á örvunarbólusetningu síðar.