Einkirningasótt

Einkirningasótt (e. glandular fever/mononucleosis) er veirusýking af völdum human herpesvirus týpu 4 sem nefnist Ebstein-Barr (EBV). Sjúkdómurinn hefur einnig verið nefndur kossasótt þar sem helsta smitleið veirunnar er með munnvatni. 

Einkirningasótt er að jafnaði hættulaus ef ráðleggingum er fylgt. Mótefni sem myndast gegn veirunni endast ævilangt og ekki er hægt að fá einkirningasótt nema einu sinni.

Margir fá veiruna sem börn og fá þá oft engin einkenni. Þeir sem smitast á unglings- eða fullorðinsárum eru líklegri til að fá eftirfarandi einkenni:

• Væg kvefeinkenni í upphafi
• Hálssærindi
• Hiti - hjá börnum - hjá fullorðnum
• Eitlastækkanir í hálsi, handarkrikum og nára
• Þreyta - getur verið mikil og varað í meira en mánuð
• Höfuðverkur
• Kviðverkur - um helmingur þeirra sem fá einkirningasótt fá miltisstækkun sem gengur yfirleitt til baka í þriðju viku veikinda.

Helsta smitleið veirunnar er með dropasmiti. Getur til dæmis smitast milli manna með kossum eða ef notað er sama drykkjarílát. 

Einkirningasótt er smitandi áður en einkenna verður vart og líða oftast 30-50 dagar þar til einkenni koma fram. 

Engin læknismeðferð er til en eftirfarandi ráð geta bætt líðan og komið í veg fyrir fylgikvilla:

• Hvíld
• Forðast líkamlega áreynslu
• Drekka 6-8 glös af vatni daglega og huga að næringu
• Heitt sítrónuvatn með hunangi finnst sumum gott að fá
• Taka verkjalyf svo sem paracetamól eða íbúprófen
• Takmarka áfengisneyslu

Flestir jafna sig á 1-2 vikum og þá er í lagi að fara í skóla eða vinnu þó þreyta geti enn verið til staðar.
Vegna áhrifa einkirningasóttar á miltað er ekki mælt með því að stunda íþróttir fyrr en a.m.k. fjórum vikum eftir að veikindi eru yfirstaðin.

Leita til heilsugæslu ef:

• Hár hiti í meira en 3 sólarhringa hjá börnum - hjá fullorðnum
• Sár hálsbólga
• Aukinn slappleiki
• Útbrot
• Stöðugur eða versnandi kviðverkur

Leita á bráðamóttöku ef:

• Öndunarerfiðleikar
• Kyngingarerfiðleikar
• Mikill kviðverkur
• Minnkuð meðvitund
• Máttleysi í andliti eða útlimum

Finna næstu heilsugæslu eða bráðamóttöku.