Japönsk heilabólga (e. Japanese Encephalitis) er sjaldgæf en alvarleg veirusýking sem berst í fólk með moskítóbitum. Flest þau sem veikjast finna fyrir litlum einkennum en alvarlegri einkenni geta valdið varanlegum taugakvillum og dauða. Sjúkdómurinn er árstíðabundinn í ákveðnum heimshlutum. Hægt er að fá bólusetningu ef dvelja á lengi á hættusvæðum eða stunda útivist.
Einkenni
Flest þau sem fá sjúkdóminn finna fyrir mildum einkennum og sum jafnvel engum. Þekkt einkenni sýkingarinnar líkjast flensueinkennum:
- Hár hiti
- Höfuðverkur
- Kviðverkir
- Þreyta og mikill slappleiki
Oftast líða þessi einkenni hjá án meðferðar en í einstaka tilfellum nær sýkingin til heila og þá verða einkennin mun alvarlegri:
- Heilabólga
- Heilahimnubólga
- Krampar
- Máttminnkun
- Ruglástand
- Slæmur höfuðverkur
Af þeim hópi sem fær alvarleg einkenni munu 30% eiga við varanlega taugakvilla. Dánartíðni hjá fólki sem smitast af japanskri heilabólgu er allt að 30%.
Orsök og smitleiðir
Veirusýkingin getur borist í fólk verði það bitið af moskítóflugum á svæðum þar sem sjúkdómurinn er landlægur. Þau helstu eru:
- Indland
- Indónesía
- Japan
- Kína
- Malasía
- Suður-Kórea
- Taíland
- Víetnam
Í þessum löndum er mesta hættan í kringum votlendi eins og hrísgrjónaakra en einnig nálægt svínarækt.
Lítil hætta er talin á smiti fyrir ferðamenn sem dvelja stutt í borgum þessara landa (einn af hverjum milljón ferðalanga). Áhættan eykst eftir því sem ferðin er lengri, dvalið er lengur í dreifbýli eða við útivist í villtri náttúru.
Þar sem sjúkdómurinn berst með moskítóflugum er hann árstíðabundinn og því mikilvægt að fá ráðleggingar áður en lagt er af stað í ferðalag.
Greining
Sjúkdómsgreining felst aðallega í upplýsingum um ferðalag, hugsanleg moskítóbit og lýsingu á einkennum. Blóðrannsóknir og myndatökur geta staðfest smit.
Meðferð
Meðferð felst í einkennameðferð, helsta lyfjameðferð er:
- Verkjalyf
- Steralyf
Hvað get ég gert?
Ef fólk hefur verið bitið af moskítóflugu eða möguleiki er á biti þar sem sjúkdómurinn er landlægur og flensulík einkenni koma fram, er mælt með því að leita til næstu heilsugæslu. Ef einkenni eru mikil er mælt með því að fara á næstu bráðamóttöku.
Forvarnir
- Bólusetning
- Forðast moskítóbit
Flugurnar geta bitið allan sólarhringinn en mesta hættan er á bitum í ljósaskiptum og fram á dögun. Mælt er með notkun skordýravarna, viðeigandi fatnaði og flugnaneti fyrir þá sem eru í hættu.
Bóluefnið
Til er bóluefni gegn japanskri heilabólgu sem gefið er í 2 skömmtum með mánuði á milli gjafa. Mælt er með bólusetningu ætli fólk að dvelja á svæðum þar sem sjúkdómurinn er landlægur og ef eitthvað af eftirfarandi þáttum á við:
- Dvöl í landi er lengri en 4 vikur
- Ferðast er um svæði þar sem hrísgrjónaakrar og svínarækt eru algeng
- Langvarandi útivist í dreifbýli
- Tíð ferðalög til landa þar sem sjúkdómurinn er landlægur