Bólga og roði í augum eru algeng vandamál, sérstaklega meðal barna. Oftast er um að ræða einkenni veirusýkingar sem fylgja gjarnan kvefi.
Bæði bólga og roði í augum jafna sig oftast af sjálfu sér en í sumum tilvikum þarf þó að leita læknis sem greinir þá orsök og veitir viðeigandi meðferð.
Helstu ástæður augnbólgu og roða í augum
- Sýking af völdum veira eða baktería
- Ofnæmisviðbrögð líkamans
- Erting eða aðskotahlutur hefur komið í augað
Tárubólga er bólga í slímhúð augans eða augnhvítunni. Oftast kemur hún í bæði augun þó undantekningar séu á því.
Algengast er að tárubólga sé af völdum veirusýkinga sem ekki er hægt að meðhöndla með sýklalyfjum. Tárubólga fylgir gjarnan kvefi og lagast yfirleitt af sjálfu sér.
Helstu einkenni:
- Graftarkennd útferð úr augum
- Augun oft límd saman á morgnana
- Roði í slímhúð eða augnhvítu
- Pirringur í augum
- Leki úr augum
Bólga eða þroti í augnloki kallast hvarmabólga. Hvarmabólga er í flestum tilvikum hluti af einkennum kvefs og er alveg saklaus.
Hvarmabólga getur einnig verið vegna sjúkdóma eins og flösuexems eða rósroða en það er sjaldgæft.
Helstu einkenni:
- Sviði í augum
- Pirringur í auga eða augum
- Kláði, sérstaklega ef ofnæmi er til staðar
- Roði í augum
- Bjúgur á hvörmum
Hvarmabólga er mjög algeng og langoftast hættulaus. Einkenni geta þó verið erfið og stundum getur slímhimna augans vaxið inn á hornhimnuna og valdið vandræðum.
Oftast lagast hvarmabólga af sjálfu sér. Einkennin geta þó varað lengi, jafnvel ævilangt.
Þau sem hafa þráláta hvarmabólgu ættu að vera í eftirliti hjá augnlækni.
Vogrís er lítil bóla á öðru augnlokinu sem oftast kemur vegna bakteríusýkingar í stífluðum fitukirtli. Vogrís lagast oftast af sjálfu sér á einni til tveim vikum.
Þetta er oft sársaukafullt og má taka parasetamól eða íbúprófen við verkjum.
Ekki er ráðlegt að kreista bóluna, það getur valdið því að sýkingin breiðist út.
Aðalmeðferðin er að setja vel heitan bakstur á augnlokið í 5 til 10 mínútur 2 til 4 sinnum á dag.
Ofnæmisviðbrögð koma oft í augu og lýsa sér svipað og sýking í auga.
Helstu einkenni:
- Mikill roði í og við auga
- Útferð úr auganu ýmist í formi tára eða sem klístraður vökvi
- Augun límd saman að morgni
- Kláði eða bruna tilfinning í auganu
- Önnur almenn ofnæmiseinkenni eins og kláði og hnerri geta líka verið til staðar
Ofnæmisbólgur í augum lagast ef ofnæmisvaldurinn hverfur. Það er hins vegar ekki alltaf einfalt að finna út hver hann er.
Til eru augndropar til að nota í þessum tilvikum sem læknar þurfa að skrifa upp á.
Ofnæmislyf má kaupa án lyfseðils í apótekum en dugi þau ekki þarf læknir að skrifa uppá önnur lyf.
Herpes simplex augnsýking er veirusýking sem getur valdið sársauka og roða í augum. Það er mikilvægt að fá meðferð því sjúkdómurinn getur haft áhrif á sjónina.
Helstu einkenni:
- Augnverkir
- Blöðrur eða útbrot á augnlokinu eða húðinni í kringum augað
- Bólgið augnlok
- Ljósnæmi
- Roði í eða við auga
- Útferð úr auganu ýmist í formi tára eða sem klístraður vökvi
- Þokusýn eða aðrar breytingar á sjón
Herpes simplex augnsýking hefur oftast aðeins áhrif á annað augað.
Meðferð fellst í veiruhamlandi lyfjum, stundum er einnig notuð sterameðferð til að minnka bólgu.
Ef verkur er í auga eða sjóntruflanir skal leita strax til heimilislæknis.
Meðferð
Meðferð fer eftir eðli einkenna en oftast lagast augnsýkingar af sjálfu sér og því ekki þörf á sérstakri meðferð. Læknir getur ákveðið að skrifa út sýklalyf í formi dropa eða áburðar þegar um bakteríusýkingu er að ræða.
Hvað get ég gert?
- Halda svæðinu í kringum augun hreinu. Þvo með volgu vatni og bómull eða mjúkum bómullarklút. Hreinsa gröft og klístur af augnlokum. Mikilvægt er að strjúka í átt að augnkrók
- Táravökvi (gervitár) sem kaupa má án lyfseðils í apótekum hjálpar. Hann inniheldur sýkladrepandi og heftandi efni
- Þvo hendur reglulega með sápu
- Þvo koddaver og þvottastykki úr heitu sápuvatni
- Til þess að koma í veg fyrir smit ætti ekki að láta aðra nota sömu handklæði, koddaver og þvottastykki og sá sem er með augnsýkingu án þess að þvo þessa hluti með heitu sápuvatni
- Ekki deila augnlyfjum, augnsnyrtivörum eða öðru sem snertir augun með öðrum
- Forðast að nudda augun
- Setja bakstur, kaldan eða heitan, á augun ef þig klæjar
- Notir þú augnlinsur er gott að gefa þeim frí á meðan augun jafna sig
Ef þörf er á sýklalyfjum er eftirfarandi mikilvægt til að draga úr sýklalyfjaónæmi:
- Fylgja fyrirmælum læknis um notkunina
- Skila afgangi af lyfjum í apótek til förgunar
Hvenær skal leita aðstoðar?
Þó yfirleitt séu bólgur og roði í augum saklaus og lagist af sjálfsdáðum með góðri umhirðu þarf að hafa í huga að sumar augnsýkingar krefjast læknismeðferðar.
Leita til heilsugæslu eða augnlæknis ef:
- Þú notar augnlinsur og ert með blett á augnlokinu ásamt einkennum um augnbólgu. Þú gætir verið með ofnæmi fyrir linsunum
- Einkennin hafa ekki horfið á tveimur vikum
Oft má komast fljótt til augnlæknis í þessum tilvikum.
Leita til augnlæknis eða til bráðamóttöku ef:
- Áverki er á auga og ef aðskotahlutur hefur stungist í auga
- Breytingar eru á sjón eða sjónsviði
- Mikill höfuðverkur
- Annað eða bæði augu eru dökk rauð
- Verkur er í auga ásamt roða og bólgum
- Birtufælni er til staðar eða vont er að vera í birtu
- Barn sem er yngra en mánaðar gamalt er með bólgur eða roða í augum
Oft má komast strax til augnlæknis ef þessi einkenni eru til staðar.
Stór hluti augnsýkinga er fylgifiskur kvefs. Þær smitast á milli manna með beinni og óbeinni snertingu en geta líka borist með loftbornu smiti.
Flestar augnsýkingar berast í augun með höndunum. Því er góður handþvottur mjög mikilvægur til að koma í veg fyrir augnsýkingar.
Sé sýking í augum ætti ekki að deila handklæði með öðrum.
Börn sem eru með augnsýkingu í tengslum við kvef geta farið í daggæslu eða skóla ef þau eru hitalaus og líður vel.