Á þessum aldri er barnið farið að skynja sig enn sterkar sem sjálfstæðan einstakling og fer að verða meira sjálfbjarga. Því finnst gaman að leika mismunandi leiki, þróar tengsl við jafnaldra og eignast vini. Barnið byrjar oft á leikskóla á þessum árum og er mikilvægt að leikskólinn veiti því hlýlegt og örvandi umhverfi.
Orðaforði barna tekur miklum framförum á þessum árum og er mikilvægt að foreldrar tali við barnið á því tungumáli sem þeim er tamast og lesi daglega fyrir það. Barn á þessum aldri skrökvar ekki af ásetningi en það hefur auðugt hugmyndaflug og getur ekki skilið á milli hugarflugs og veruleika. Við fjögurra ára aldur ýkir það flest sem það sér. Því finnst gaman að segja sögur, er forvitið og sýnir athöfnum annarra áhuga.
Menntamálastofnun gaf út orðaforðalista sem sem foreldrar geta sótt sér hugmyndir í.
Umfjöllun um málörvun barna
Stuðla þarf að góðu skjá-uppeldi ungra barna en það er einkum málþroski, hreyfiþroski og félagsþroski barna sem þarf að huga að í tengslum við skjánotkun barna.
Börn á leikskólaaldri taka gjarnan reiðiköst sem tengjast viðleitni þeirra til að tjá sig og þörf þeirra til að ná stjórn á aðstæðum. Erfið hegðun magnast þegar börnin eru þreytt, svöng og verða fyrir vonbrigðum. Það er mikilvægt að foreldrar og aðrir sem koma að uppeldi barna þekki gagnlegar leiðir til að takast á við erfiða hegðun. Öll hegðun er lærð, bæði sú sem við teljum æskilega og óæskilega, sjá nánar í hegðun og uppeldi.
Grófhreyfingar
- Hoppar jafnfætis
- Hleypur, klifrar, dansar
- Getur gengið afturábak
- Sparkar bolta
- Kastar bolta og getur gripið stóran bolta
- Stendur á tánum
- Stendur á öðrum fæti í eina sekúndu
- Sýnir áhuga á koppaþjálfun
Fínhreyfingar
- Borðar sjálft
- Hjálpar til við að klæða sig
- Snýr hurðarhúnum
- Skrúfar lok af dósum
- Byggir turn úr 8 kubbum
- Æfir sig að teikna hringferla, lárétt og lóðrétt strik
- Heldur með öllum fingrum um skriffæri (útsnúið þvergrip)
- Hreyfing kemur frá olnboga og framhandleggur hreyfist sem heild
Samskipti
- Hlustar á sögur, bendir á myndir og flettir blaðsíðum
- Hermir eftir öðrum, sérstaklega fullorðnum og eldri börnum
- Er spennt fyrir að vera í félagsskap annarra
- Sýnir sífellt meira sjálfstæði
- Finnst gaman að vera nálægt börnum á svipuðum aldri
- Leikur mest við hliðina á öðrum börnum, en er byrjað að leika með í til dæmis eltingaleikjum
- Leikur einfalda þykjustuleiki
Málþroski
- Segir a.m.k. 50 orð en orðaforði getur verið um 300-400 orð við 2½ árs aldurinn
- Getur tjáð sig í tveggja til 4 orða setningum
- Notar persónufornöfnin ég, hann og hún
- Biður um hluti með spurningu, eins og hvar er dúkkan mín?
- Byrjar að þekkja grunnlitina eins og gulur, rauður, blár
- Notar lýsandi hugtök eins og heitt, kalt, lítið, stórt í setningu
- Skilur afstöuhugtök eins og frammi, í, á, upp, niður, inn, út
- Byrjar að nota fleirtölu orða
- Notar ákveðinn greini í orðum eins og dúkkan.
- Á oft erfitt með að segja ákveðin málhljóð og skilst ekki alltaf nema vitað sé hvað barnið er að segja
Grófhreyfingar
- Hleypur
- Hoppar með fætur saman
- Getur gengið eftir striki og haldið jafnvægi
- Gengur upp og niður stiga og getur hoppað á milli þrepa
- Grípur bolta með báðum höndum
- Kastar bolta með beinum handlegg
- Hjólar á þríhjóli
Fínhreyfingar
- Getur klætt sig með aðstoð
- Grip um skriffæri heldur áfram að þróast í stirt fjögurra fingra grip Heldur á skriffæri í greip og er gripið nákvæmt. Hreyfing kemur frá úlnlið og höndin hreyfist sem ein heild
- Byrjar að teikna hringi og höfuðfætlur (búk með andliti og ótal örmum)
- Flettir bókum hratt
- Getur púslað með púsluspili sem er með þrjá til fjóra bita
Samskipti
- Finnst gaman að leika við börn á sama aldri
- Sýnir vinum sínum hlýju af eigin frumkvæði
- Skiptis á í leik
- Leikur þykjstuleiki með dúkkum, dýrum og fullorðnum og talar fyrir dúkkur eða fígúrur
- Getur kvatt foreldra án þess að komast í uppnám.
- Sýnir umhyggju ef annað barn grætur.
Málþroski
- Orðaforðinn vex hratt á þessum aldri
- Talaður orðaforði a.m.k. 600 orð þegar það nálgast 4 ára aldurinn en getur skillið fleiri orð
- Getur sagt til um nafn, kyn og aldur
- Notar persónufornöfn og fleirtölu nokkuð rétt
- Fer að segja frá ímynduðum atburðum
- Lærir að telja og hefur gaman af að telja upphátt
- Spyr margra spurninga sem hefjast á orðunum hvar, hver, hvað
- Hermir eftir fullorðnum og líka vinum sínum
- Finnst gaman þegar lesið er fyrir það og vill gjarnan heyra oft sömu söguna
- Hefur gaman að hlusta á vísur, þulur og söngva
- Við 3ja ára og 6 mánaða aldur á barnið að þekkja algengustu liti
- Þekkir yfirhugtök, það veit að kisa, hundur, hýr og mús eru dýr
- Smám saman skilur barnið andheiti
- Mörg börn hafa ekki náð tökum á öllum hljóðum en verða smám saman skiljanlegri
- Ákveðin hljóðavíxl geta verið til staðar eins og d/t, g/k, b/p og fleiri
Á Lærum og leikum með hljóðin er hægt að leika með og þjálfa íslensku málhljóðin um leið og bætt er í orðaforða og setningamyndun.
Grófhreyfingar
- Getur staðið á öðrum fæti
- Klæðir sig hjálparlaust
- Grípur lítinn bolta
- Kastar bolta
- Getur staðið á tám
- Hoppar á öðrum fæti
- Getur gengið eftir línu og gengið áfram hæl í tá (hænufet)
- Getur hlaupið á harðaspretti (5-6 ára)
- Hjólar á tvíhjóli (5-6 ára)
Fínhreyfingar
- Teiknar myndir og getur klippt pappír og límt
- Heldur á skriffæri milli þumals og vísifingurs, langatöng styður undir (stirt fjögurra fingra grip). Gripið er nálægt oddi og hreyfing er að mestu í fingrum
- Barnið teiknar kross og hringform eftir fyrirmyndum og mannsmynd þróast
- Klippir eftir striki
- Smyr brauðið sitt sjálft
Samskipti
- Segir sögur og fer í hlutverkaleiki
- Leikur sér við ímyndaða leikfélaga
- Finnst gaman í fjörmiklum leikjum
- Lærir að blístra (5-6 ára)
- Skoða eigin kynfæri og eru forvitin um líkama annarra
- Fara í læknisleik
Málþroski
- Orðaforðinn eykst stöðugt - bæði skilningur á orðum og töluð orð í orðaforða barnsins
- Hefur mikla ánægju af því að tala við aðra, býr til orð, bullar, finnur rímorð og lærir ljót orð
- Notar mikið af hverju jafnvel þó það viti svarið
- Skilur mest af því sem talað er um
- Skilur flóknari spurningar
- Orðaforði er um 1500 orð við 4 ára aldur og um 2000 orð við 5 ára aldur
- Getur haldið uppi samræðum þó það sé upptekið við annað
- Getur fylgt stöðugt flóknari fyrirmælum um leið og orðaforði og hugtakaskilningur eykst
- Skilur og getur útskýrt ákveðna atburðarás (5-6 ára)
- Þekkir liti: gult, blátt, rautt, grænt, svart og hvítt
- Hefur gaman af rími
- Getur sagt til nafns og hvar það á heima hafi þeim verið kennt heimilisfangið
- Tímahugtök - skilningur eykst á þessum aldri
- Magnhugtök - skilningur eykst á þessum aldri
- Við 4 ára aldur eiga flest börn að skiljast af ókunnugum
- Ekki er óalgengt að barn hafi ekki náð tökum á eftirfarandi hljóðum: s, r, þ, mjúku g (auga, ég) hn, málhljóðunum og framburði orða sem innihalda mörg samhljóð inni í orði sbr. /elda, beygla, hella í bolla, fjall
Leikur er liður í þroska barnsins og þarf barnið að hafa möguleika til að útfæra hugmyndir sínar í leik í öruggu umhverfi. Leikur barna styrkir félags- og siðgæðisvitund, þroskar hugmyndaflugið og styrkir og örvar hreyfiþroska barnsins.
Notaleg samvera foreldra og barns er mikilvæg og ýtir undir sterkari tengsl og jákvæð samskipti. Börn þurfa líka að læra að vera sjálfum sér nóg og þróa sjálfstæðan leik í samræmi við aldur og þroska.
Lestur örvar ímyndunarafl barns, eflir málþroska og orðaforða og eykur víðsýni og skilning. Mælt er með því að lesa reglulega fyrir barnið og tala um það sem búið er að lesa. Þetta undirbýr barnið undir lestrarnám og styrkir tengslin. Börnum finnst gaman að lesa sömu bækurnar aftur og aftur, en endurtekning styrkir skilning barna.
Á Lærum og leikum með hljóðin er hægt að leika með og þjálfa íslensku málhljóðin um leið og bætt er í orðaforða og setningamyndun.
Uppalendur hafa áhrif á hreyfingu barna sinna. Hreyfileikir örva hreyfiþroskann og það er mikilvægt verkefni foreldra að viðhalda hreyfigleði barnsins með fjölbreyttum leik hvort sem úti eða inni. Stuðla þarf að góðu skjá-uppeldi ungra barna.
Grófhreyfingar
- Hoppar jafnfætis
- Hleypur, klifrar, dansar
- Getur gengið afturábak
- Sparkar bolta
- Kastar bolta og getur gripið stóran bolta
- Stendur á tánum
- Stendur á öðrum fæti í eina sekúndu
- Sýnir áhuga á koppaþjálfun
Fínhreyfingar
- Borðar sjálft
- Hjálpar til við að klæða sig
- Snýr hurðarhúnum
- Skrúfar lok af dósum
- Byggir turn úr 8 kubbum
- Æfir sig að teikna hringferla, lárétt og lóðrétt strik
- Heldur með öllum fingrum um skriffæri (útsnúið þvergrip)
- Hreyfing kemur frá olnboga og framhandleggur hreyfist sem heild
Samskipti
- Hlustar á sögur, bendir á myndir og flettir blaðsíðum
- Hermir eftir öðrum, sérstaklega fullorðnum og eldri börnum
- Er spennt fyrir að vera í félagsskap annarra
- Sýnir sífellt meira sjálfstæði
- Finnst gaman að vera nálægt börnum á svipuðum aldri
- Leikur mest við hliðina á öðrum börnum, en er byrjað að leika með í til dæmis eltingaleikjum
- Leikur einfalda þykjustuleiki
Málþroski
- Segir a.m.k. 50 orð en orðaforði getur verið um 300-400 orð við 2½ árs aldurinn
- Getur tjáð sig í tveggja til 4 orða setningum
- Notar persónufornöfnin ég, hann og hún
- Biður um hluti með spurningu, eins og hvar er dúkkan mín?
- Byrjar að þekkja grunnlitina eins og gulur, rauður, blár
- Notar lýsandi hugtök eins og heitt, kalt, lítið, stórt í setningu
- Skilur afstöuhugtök eins og frammi, í, á, upp, niður, inn, út
- Byrjar að nota fleirtölu orða
- Notar ákveðinn greini í orðum eins og dúkkan.
- Á oft erfitt með að segja ákveðin málhljóð og skilst ekki alltaf nema vitað sé hvað barnið er að segja
Grófhreyfingar
- Hleypur
- Hoppar með fætur saman
- Getur gengið eftir striki og haldið jafnvægi
- Gengur upp og niður stiga og getur hoppað á milli þrepa
- Grípur bolta með báðum höndum
- Kastar bolta með beinum handlegg
- Hjólar á þríhjóli
Fínhreyfingar
- Getur klætt sig með aðstoð
- Grip um skriffæri heldur áfram að þróast í stirt fjögurra fingra grip Heldur á skriffæri í greip og er gripið nákvæmt. Hreyfing kemur frá úlnlið og höndin hreyfist sem ein heild
- Byrjar að teikna hringi og höfuðfætlur (búk með andliti og ótal örmum)
- Flettir bókum hratt
- Getur púslað með púsluspili sem er með þrjá til fjóra bita
Samskipti
- Finnst gaman að leika við börn á sama aldri
- Sýnir vinum sínum hlýju af eigin frumkvæði
- Skiptis á í leik
- Leikur þykjstuleiki með dúkkum, dýrum og fullorðnum og talar fyrir dúkkur eða fígúrur
- Getur kvatt foreldra án þess að komast í uppnám.
- Sýnir umhyggju ef annað barn grætur.
Málþroski
- Orðaforðinn vex hratt á þessum aldri
- Talaður orðaforði a.m.k. 600 orð þegar það nálgast 4 ára aldurinn en getur skillið fleiri orð
- Getur sagt til um nafn, kyn og aldur
- Notar persónufornöfn og fleirtölu nokkuð rétt
- Fer að segja frá ímynduðum atburðum
- Lærir að telja og hefur gaman af að telja upphátt
- Spyr margra spurninga sem hefjast á orðunum hvar, hver, hvað
- Hermir eftir fullorðnum og líka vinum sínum
- Finnst gaman þegar lesið er fyrir það og vill gjarnan heyra oft sömu söguna
- Hefur gaman að hlusta á vísur, þulur og söngva
- Við 3ja ára og 6 mánaða aldur á barnið að þekkja algengustu liti
- Þekkir yfirhugtök, það veit að kisa, hundur, hýr og mús eru dýr
- Smám saman skilur barnið andheiti
- Mörg börn hafa ekki náð tökum á öllum hljóðum en verða smám saman skiljanlegri
- Ákveðin hljóðavíxl geta verið til staðar eins og d/t, g/k, b/p og fleiri
Á Lærum og leikum með hljóðin er hægt að leika með og þjálfa íslensku málhljóðin um leið og bætt er í orðaforða og setningamyndun.
Grófhreyfingar
- Getur staðið á öðrum fæti
- Klæðir sig hjálparlaust
- Grípur lítinn bolta
- Kastar bolta
- Getur staðið á tám
- Hoppar á öðrum fæti
- Getur gengið eftir línu og gengið áfram hæl í tá (hænufet)
- Getur hlaupið á harðaspretti (5-6 ára)
- Hjólar á tvíhjóli (5-6 ára)
Fínhreyfingar
- Teiknar myndir og getur klippt pappír og límt
- Heldur á skriffæri milli þumals og vísifingurs, langatöng styður undir (stirt fjögurra fingra grip). Gripið er nálægt oddi og hreyfing er að mestu í fingrum
- Barnið teiknar kross og hringform eftir fyrirmyndum og mannsmynd þróast
- Klippir eftir striki
- Smyr brauðið sitt sjálft
Samskipti
- Segir sögur og fer í hlutverkaleiki
- Leikur sér við ímyndaða leikfélaga
- Finnst gaman í fjörmiklum leikjum
- Lærir að blístra (5-6 ára)
- Skoða eigin kynfæri og eru forvitin um líkama annarra
- Fara í læknisleik
Málþroski
- Orðaforðinn eykst stöðugt - bæði skilningur á orðum og töluð orð í orðaforða barnsins
- Hefur mikla ánægju af því að tala við aðra, býr til orð, bullar, finnur rímorð og lærir ljót orð
- Notar mikið af hverju jafnvel þó það viti svarið
- Skilur mest af því sem talað er um
- Skilur flóknari spurningar
- Orðaforði er um 1500 orð við 4 ára aldur og um 2000 orð við 5 ára aldur
- Getur haldið uppi samræðum þó það sé upptekið við annað
- Getur fylgt stöðugt flóknari fyrirmælum um leið og orðaforði og hugtakaskilningur eykst
- Skilur og getur útskýrt ákveðna atburðarás (5-6 ára)
- Þekkir liti: gult, blátt, rautt, grænt, svart og hvítt
- Hefur gaman af rími
- Getur sagt til nafns og hvar það á heima hafi þeim verið kennt heimilisfangið
- Tímahugtök - skilningur eykst á þessum aldri
- Magnhugtök - skilningur eykst á þessum aldri
- Við 4 ára aldur eiga flest börn að skiljast af ókunnugum
- Ekki er óalgengt að barn hafi ekki náð tökum á eftirfarandi hljóðum: s, r, þ, mjúku g (auga, ég) hn, málhljóðunum og framburði orða sem innihalda mörg samhljóð inni í orði sbr. /elda, beygla, hella í bolla, fjall
Leikur er liður í þroska barnsins og þarf barnið að hafa möguleika til að útfæra hugmyndir sínar í leik í öruggu umhverfi. Leikur barna styrkir félags- og siðgæðisvitund, þroskar hugmyndaflugið og styrkir og örvar hreyfiþroska barnsins.
Notaleg samvera foreldra og barns er mikilvæg og ýtir undir sterkari tengsl og jákvæð samskipti. Börn þurfa líka að læra að vera sjálfum sér nóg og þróa sjálfstæðan leik í samræmi við aldur og þroska.
Lestur örvar ímyndunarafl barns, eflir málþroska og orðaforða og eykur víðsýni og skilning. Mælt er með því að lesa reglulega fyrir barnið og tala um það sem búið er að lesa. Þetta undirbýr barnið undir lestrarnám og styrkir tengslin. Börnum finnst gaman að lesa sömu bækurnar aftur og aftur, en endurtekning styrkir skilning barna.
Á Lærum og leikum með hljóðin er hægt að leika með og þjálfa íslensku málhljóðin um leið og bætt er í orðaforða og setningamyndun.
Uppalendur hafa áhrif á hreyfingu barna sinna. Hreyfileikir örva hreyfiþroskann og það er mikilvægt verkefni foreldra að viðhalda hreyfigleði barnsins með fjölbreyttum leik hvort sem úti eða inni. Stuðla þarf að góðu skjá-uppeldi ungra barna.