Lengi eftir að líkaminn er hættur að hrópa á nikótín geta sumar aðstæður kveikt í fólki löngun til að neyta tóbaks. Tóbaksþörfin snýst um meira en nikótín. Lítið en skýrt dæmi um það eru rannsóknir sem sýna að þegar fólk með reykingaþörf fær að velja milli nikótínlausrar sígarettu og hreins nikótíns í vökvaformi, velja mörg nikótínlausu sígarettuna. Þetta er stundum kallað sálræn fíkn.
Líkamleg fíkn hverfur nokkrum vikum eftir að fólk hættir að nota tóbak. Sálræn fíkn getur skotið upp kollinum árum saman. Þess vegna er mikils vert að þekkja hana og búa sig undir uppákomur sem geta espað upp löngunina til neyta tóbaks.
Reykingar og tengsl
Reykingar hafa öðlast þann sess í lífi margra reykingamanna að tengjast fjölmörgu öðru í lífinu. Þessi tengsl skipta miklu máli þegar menn ætla svo að hætta.
Þannig tengja margir reykingar því að slaka á. Þó að nikótín hafi í sjálfu sér meiri örvandi áhrif en slakandi þá fylgir þeirri tilfinningu að fullnægja nikótínþörfinni slíkur léttir að fjölmörgum finnst reykurinn slaka á. Þessi skyndiáhrif vega iðulega þyngra en heilsubótaráhrifin til lengri tíma af að hætta að reykja. Þegar reykingaþörfin hellist yfir menn finnst mönnum oft kostirnir við að reykja og ókostirnir við að hætta miklu meiri en 5 mínútum fyrr.
Tenging af þessu tagi milli reykinga og slökunar veldur því að hugsunin um reyk skýtur léttilega upp kollinum þegar eitthvað bjátar á og taugarnar þenjast. Auk þess hefur reykingafólk oft tamið sér ýmsa siði sem valda því að við sum verk eða athafnir þarf að reykja meira en önnur. Sumir eiga eftir að fá löngun til að reykja eftir matinn árum saman eftir að þeir hætta. Aðrir eiga erfitt með að fara í veiðiferð án tóbaksins. Meðal margra hefur reykurinn þar að auki félagslegt hlutverk.
Þessi tengsl eru einnig vel þekkt hjá þeim sem nota reyklaust tóbak. Vera þarf á varðbergi í hinum ýmsu aðstæðum þar sem viðkomandi var vanur að nota tóbak áður og hugsa fyrir staðgenglum.
Umbun
Tengslin verða sérlega sterk ef tiltekin umbun er annars vegar. Þetta þýðir þá líka að tengslin slakna þegar maður tekur burt umbunina sem nikótínið felur í sér. Þetta gerist af sjálfu sér þegar fram líða stundir en það er líka hægt að flýta fyrir að „venja sig af þessu“. Þetta er það sem fólk gerir þegar það notar lyf til að draga úr áhrifum nikótínsins meðan það notar tóbak, t.d. Zyban eða Champix (lyf til að hætta tóbaksnotkun), eða þegar það grípur sogrör þegar það hefði annars fengið sér sígarettu. Fólk getur líka tekið upp nýja siði þegar gamlar tóbaksstundir renna upp og veitt sér umbun fyrir nýju siðina. Til dæmis geturðu veitt þér verðlaun þriðja hvern dag sem þú hefur farið í gönguferð síðdegis í staðinn fyrir að neyta tóbaks. Eða þú getur gert eitthvað sem er hollt og gott í sjálfu sér, t.d. að venja þig á að draga djúpt andann og teygja þig í hvert sinn sem þú finnur að taugarnar eru þandar.
Sorg sem fylgir því að hætta
Margir líta á tóbakið sem vin. Það er ekki auðvelt að ákveða að snúa baki við vini sínum en það getur orðið heldur auðveldara ef maður gerir sér grein fyrir hvaða þýðingu tóbakið hefur og reyna svo að finna eitthvað í þess stað.
Ekki er óalgengt að fólk, sem hættir að nota tóbak, finni til sorgar, mismikillar, eða finni annars konar sálræn viðbrögð áður en, þegar og eftir að tóbaksleysið hefst. Meðal margra hefur tóbakið lægt taugaspennuna og leitt hana burtu þegar mikið hefur mætt á. Þegar ekki er lengur hægt að halla sér að tóbakinu til að lægja eða leiða burt tilteknar tilfinningar finnst sumum slíkar tilfinningar magnast og verða verri viðureignar en áður.
Það besta sem hægt er að gera er að gefa eigin tilfinningum meira svigrúm en vant er. Leyfðu tilfinningunum dálítið að leika lausum hala, taktu á slíkri útrás af virðingu og hugsaðu sem svo að þetta gangi allt saman yfir ef þú leyfir því að vera eins og það er. Þú getur líka látið þá sem þú umgengst mest vita að þú verðir kannski eitthvað trekktari meðan breytingin gengur yfir og að það sé fullkomlega eðlilegt. Best er ef aðstandendur og vinir geta tekið þér af meiri skilningi og umburðarlyndi en vanalega og tekið tillit til þess að þú ert að sinna mikilsverðu verkefni, sem sagt að losna algjörlega úr viðjum tóbaksins.
Tóbaksleysið þýðir líka að breyting verður á lífsstíl. Slík breyting hefur tilfinningasveiflur í för með sér. Einum kafla er lokið og nýr hefst.
Auk þess hefur tóbaksnotkun mikið félagslegt gildi hjá mörgum og ýmsar aðstæður vekja upp löngunina.
Hægt er að fá meðferð og stuðning við að hætta tóbaksnotkun á netspjalli hér á síðunni og í síma 5131700.
Hegðun hefur mest áhrif á lífsgæði og líðan að erfðum undanskildum. Sjáðu hvernig staðan er hjá þér.
