Af hverju heitir þetta bólusetning?
Bólusetningar draga nafn sitt af bólusóttinn. Árið 1796 benti breskur læknir, Edward Jenner, á að kúabólusetning kæmi í veg fyrir bólusótt. Bólusótt var mjög skæður sjúkdómur sem drap þriðjung þeirra sem sýktust og segja má að bólusóttin hafi næstum gert út af við þjóðina á öldum áður. Íslendingar voru meðal fyrstu þjóða til að hefja bólusetningar gegn bólusótt en það var árið 1802. Þjóðum heims tókst á 200 árum að útrýma bólusótt og hætt var að bólusetja gegn þessum alvarlega sjúkdómi á áttunda áratug tuttugustu aldar.
Hvernig virkar bólusetning?
Bóluefnin eru ýmist unnin úr veikluðum veirum eða bakteríum eða þau innihalda efni sem finnast í þessum sýklum. Bóluefnin sjálf valda litlum einkennum en vekja upp mótefnasvörun í líkamanum sem kemur í veg fyrir eða dregur úr líkum á að börnin veikist af sjúkdómnum sem bólusett er gegn.
Úr botnsætinu í það fyrsta
Á 150 árum hafa Íslendingar farið úr því að vera með mesta ungbarnadauða á Norðurlöndum í það að vera með minnsta ungbarnadauða í heiminum. Árið 1846 sló öll met þegar 654 börn af hverjum 1000 fæddum dóu á fyrsta ári. Meðaltal áranna 1841-1850 var 345 látin börn af hverjum 1000 fæddum. Þetta var tvöfalt meiri en í nágrannalöndum okkar á þessum tíma. Í dag er ungbarnadauði á Íslandi sá minnsti sem um getur í heiminum meðaltal áranna 2004 til 2013 var 1,9 látin börn af hverjum 1000 fæddum.
Bólusetningar barna eiga stóran hlut í þessum árangri en öflug meðgönguvernd, ung- og smábarnavernd og almennt gott ástand í þjóðfélaginu eiga vitaskuld stóran þátt í þessum frábæra árangri.
Ó, Jesú bróðir besti
Skírnarsálmurinn sem margir þekkja er ortur af Páli Jónssyni, presti í Viðvík í Skagafirði (1812-1889).
Veturinn 1884 var séra Páli og Önnu konu hans sérlega erfiður. Í janúar herjaði barnaveiki á barnahópinn þeirra og á níu daga tímabili um mánaðarmótin janúar og febrúar létust 3 barna þeirra úr sjúkdómnum. Þau voru á aldrinum fjögurra til sjö ára þegar þau létust. Í óbilandi trú sinni á forsjá Guðs settist skáldið niður og orti sálminn og bað börnunum blessunar Jesú.
Ó, Jesú bróðir besti
og barna vinur mesti
æ, breið þú blessun þína
á barnæskuna mína
Barnaveikin leikur börn og foreldra þeirra ekki lengur svona grátt. Þökk sé bólusetningum.